Mask of Sanity

Zoals gesteld in het tabblad ‘de narcist beschouwd’ kan hij zijn hel maar beperkt bezweren en maakt daarom gebruik van zijn ‘mask of sanity’. De term komt van Harvey Milton Cleckley (1903-1984) uit het gelijknamige boek uit 1941, waarin hij psychopathie onderzoekt.

Dit – masker van normaal – is het masker van de extreme narcist die zijn aangeleerde normaliteit uitdraagt, daarachter verborgen zit de diep gevoelde waanzin. Zijn ware aard is de moorddadige mr. Hyde, zijn masker van normaal de vriendelijke voorkomende dr. Jekyll.

Omdat het dragen van verschillende maskers (persona) en het spelen van verschillende rollen een algemeen voorkomend verschijnsel is, is het moeilijk te begrijpen wat het masker van de extreme narcist zo anders maakt, toch volgt een poging. Om verwarring te voorkomen gebruik ik hier de term maskers in relatie tot de narcist en de term persona (Arendt) in relatie tot niet narcisten.

Persona zijn de verschillende identiteiten die elk mens tot een uniek individu maken, als het ‘ik’ dat zich vormt vanuit; familie, ras, gender, religie, cultuur en levensloop van waaruit wij onze rollen in het leven spelen. Al die identiteiten maken ons tot mens in meervoud. Voor mij geldt; vrouw, moeder, werknemer, zus, dochter, Nederlandse, Twentse enz. Dankzij al die persona ben ik deze ene unieke mens tegenover elk ander uniek mens. Al zou ik elk kenmerk van mijn persona dat mij laat zeggen; ‘dit ben ik…’ negeren, ontkennen of naar eigen inzicht veranderen mijn wezenlijke mens-zijn kan nooit worden aangetast. Altijd zal ik blijven samenvallen met de mensheid in zijn geheel, een geruststellende gedachte.

Dit is het mysterie van het mens-zijn, waarbij de primaire identiteit van het zelfloze zelf geen tegenover kent van een individueel ‘ik’ of ‘jij’ en de versmelting ontstaan van een ‘wij’ als menselijke soort. Dit mens-zijn kan door niemand inclusief wijzelf ontkent, genegeerd of veranderd worden, dat zou een ont-mens-ing zijn en dat is onmogelijk. Alleen zo ervaren extreme narcisten dit niet, voor hen is dit de hel die zij ten koste van alles moeten bezweren.

Dus al lijken de persona die ons; ‘ik ben…, laten zeggen en het masker in functie sterk op elkaar, het samenvallen als mens met de mensheid in zijn geheel is voor hen de hel die ze ten koste van alles moeten bezweren, het maakt hen onzichtbaar en dus onbestaand. De angst hiervoor is waaruit de kwade aard van extreem narcisme te verklaren is en van waaruit hij handelt en zijn omgeving zo zal inrichten dat het hem en alleen hem spiegelt en in volle glorie toont, dit alles om zichtbaar en bestaand te zijn.

Zoals gezegd waar wij zonder onze persona altijd deel van de mensheid blijven, ervaren zij dat als de dreiging te verdwijnen in de totale leegte van het niet-zijn. Denk aan ‘agent Smith’ in de film the Matrix. De wereld van de matrix word bevolkt door allerlei verschillende mensen, met hun levens en bezigheden, toch zal elk van hen waar nodig op ieder moment veranderen in Smith. De natte droom van elke narcist. Maar waar Smith alle elementen uit zijn wereld kan elimineren die ongepast zijn omdat ze hem niet zijn, zouden overduidelijke pogingen daartoe voor de narcist een enkeltje gesticht betekenen. Daarom zal hij, zolang hij niet de macht heeft om de wereld naar zijn beeld en gelijkenis ter hervormen, de schijn op moeten houden en zijn masker van normaal blijven dragen. Terwijl hij ondertussen constant zoekt naar middelen en manieren om de wereld naar zijn hand te zetten en te herscheppen.

Zoals beschreven is de hel voor de narcist de ander die hem zijn bestaan afneemt, wat ten koste van alles moet worden bezworen. Puur als overlevingsstrategie is hij vol continue bezig zijn geconstrueerde zelfbeeld in stand te houden en zet daartoe alle wapens in die hem ter beschikking staan. Een wereld bevolkt met alleen maar personen die Smith zijn? Een uniforme massa waaruit de unieke diversiteit van de mensheid is uitgewist – een gruwelijk idee, toch?

*****